سودا اش چیست و چه کاربردهایی دارد؟

سودا اش یا کربنات سدیم هزاران سال است که مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در بسیاری از انواع آب های معدنی و در ذخایر معدنی چشمه ها و آب نمک دریاچه ها وجود دارد.غنی ‌ترین و رایج ‌ترین منبع سودا اش، ترونا، ترکیبی از کربنات سدیم، بی کربنات سدیم و آب است. اگرچه ترونا را می توان در بسیاری از مکان ها یافت، اما خالص ترین، بزرگترین و در دسترس ترین ذخایر جهان در حوضه رودخانه سبز وایومینگ است.

این ماده شیمیایی آب را کمتر اسیدی می کند و امکان شستشوی موثرتر با صابون را فراهم می کند. همچنین سطح سدیم در آب را افزایش می دهد. سوا اش  به راحتی در دسترس و ارزان است که در نتیجه آن را به یک راه حل محبوب برای رفع سختی آب تبدیل می کند. برای آب سخت، سودا اش می تواند تاثیر عناصر کمیاب مانند منیزیم و کلسیم را کاهش دهد. این ماده شیمیایی از چسبیدن عناصر کمیاب با مواد شوینده جلوگیری می کند و باعث اثربخشی بیشتر مواد شوینده می شود.

تاریخچه کشف سودا اش

حدود 50 میلیون سال پیش، فعالیت های آتشفشانی، مواد گیاهی در حال پوسیدگی و تغییرات آب و هوایی باعث تبخیر یک دریاچه بزرگ شد و بزرگترین ذخیره ترونای جهان واقع در گرین ریور، وایومینگ را به جا  گذاشت. مصریان باستان رسوبات خشک بستر دریاچه را حفر می کردند و از سودا اش برای ساختن ظرف و ظروف شیشه ای استفاده می کردند.

رومی ها از سودا اش برای پخت نان، ساخت شیشه و اهداف دارویی استفاده می کردند. این ماده بیش از 5000 سال است که در موارد بسیاری استفاده می شود. تا قرن نوزدهم، سودا اش از خاکستر گیاهانی که در خاک غنی از سدیم رشد می کردند استخراج می شد.استفاده از این روش به قدری رایج بود که به راحتی پودر سودا اش را تولید می کردند.

کاربردهای سودا اش

هنگام پردازش، سودا اش می تواند از نظر چگالی، اندازه و شکل متفاوت باشد. این انعطاف پذیری امکان استفاده از آن را در انواع محصولات روزمره از محصولات پخته گرفته تا پنجره های ساختمان های اداری و کابل های اینترنت را فراهم می کند.

سودا اش مصنوعی با استفاده از فرآیند Solvay یا Hou ساخته می شود و حاوی تعدادی مواد شیمیایی مختلف است. هر دو روش محصولات جانبی را به جا می‌گذارند که برای جمع‌آوری ناخالصی ‌های باقی‌مانده، به تخلیه ساحلی یا بسترهای زباله نیاز دارند. این ناخالصی ها منجر به آلودگی آب و محیط زیست اطراف می شود.

در حفاری چاه نفت، در محصولات بهداشتی و پاک کننده استفاده می شود. سودا اش همچنین در تصفیه پساب، تصفیه آب، در ساخت خمیر و کاغذ، در رنگ‌ها، مواد رنگی، تصفیه آب نمک، پالایش سنگ معدن، عوامل خنک‌ کننده، آفت‌ کش‌ها، واسطه‌های دارویی، کاغذ، مواد شیمیایی و غیره استفاده می‌شود.

این ترکیب به طور گسترده در تولید مواد شیمیایی دیگر مانند سیلیکات سدیم، کرومات سدیم، بی کرومات سدیم، بی کربنات سدیم و سایر نمک های سدیم کاربرد دارد.

همچنین به عنوان یک باز نسبتا قوی در تنظیم PH استفاده می شود. به عنوان مثال، کربنات سدیم به عنوان یک تنظیم کننده pH برای حفظ شرایط قلیایی پایدار استفاده می شود. این ترکیب یک افزودنی رایج در استخرهای شنا است که برای خنثی کردن اثرات اسیدی کلر و افزایش pH استفاده می‌شود.

در سطح جهان، حدود نیمی از کل سودا اش توسط صنعت شیشه مصرف می شود. شیشه های تخت برای خودروها، خانه ها و ساختمان های اداری، و شیشه کانتینر برای محصولات مصرفی، دو بخش بزرگ هستند. سایر کاربردهای مرتبط با شیشه عبارتند از نورپردازی، ظروف شیشه ای، صفحه نمایش برای لوازم الکترونیکی مصرفی و پنل های خورشیدی.

این ترکیب دمای ذوب شن و ماسه مورد استفاده در فرمولاسیون شیشه را کاهش می دهد و به طور گسترده در صابون ها، مواد شوینده و سایر محصولات پاک کننده استفاده می شود. همچنین منبع سدیم را برای تولید داروها، نگهدارنده‌های مواد غذایی، چسب‌ها و خمیر و کاغذ فراهم می‌کند.

سودا اش کاربردهای زیست محیطی نیز دارد. می توان از آن برای قلیایی کردن دریاچه هایی که تحت تأثیر باران اسیدی قرار گرفته اند استفاده کرد و از آنجایی که با دی اکسید گوگرد و اسید هیدروکلریک واکنش نشان می دهد، می تواند با تشکیل ترکیبات مضر کمتر به تصفیه هوای خارج شده از پشته های شیمیایی و برج های اگزوز نیروگاه ها کمک کند.

هنگام استفاده از این ترکیب  بهتر است دستکش بپوشید و از ورود آن به چشم یا دهان خود جلوگیری کنید. این ماده شیمیایی سمی نیست اما می تواند باعث تحریک پوست و غشای مخاطی شود.