کاربردهای اسید فسفریک در داروسازی

اکثر مردم و حتی شیمیدان ها از اسید ارتوفسفریک به عنوان اسید فسفریک یاد می کنند که نام IUPAC برای این ترکیب است. پیشوند ارتو برای تشخیص این اسید از سایر اسیدهای فسفریک به نام اسیدهای پلی فسفریک استفاده می شود. این اسید یک اسید تری پروتیک غیر سمی ، غیر آلی و نسبتاً ضعیف است که وقتی خالص باشد در دما و فشار اتاق جامد است.

اسید فسفریک یک مولکول بسیار قطبی است. بنابراین در آب بسیار محلول است. حالت اکسیداسیون فسفر(P) در ارتو- و سایر اسیدهای فسفریک 5+ است. حالت اکسیداسیون تمام اتم های اکسیژن (O) 2- و تمام اتم های هیدروژن (H) 1+ است. سه‌ پروتیک به این معنی است که یک مولکول اسید اورتوفسفریک می‌تواند تا سه بار جدا شود و هر بار یک H + را از دست بدهد  که معمولاً با یک مولکول آب ترکیب می‌شود، همانطور که در این واکنش‌ها نشان داده شده است:

H3PO4 (s)   + H2O (l) ⇌ H3O + (aq) + H2PO4 – (aq)       Ka1 = 7.5× 10-3

H2PO4 – (aq) + H2O (l) ⇌ H3O + (aq) + HPO₄2- (aq)       Ka2 = 6.2 × 10-8

HPO42- (aq) + H2O (l) ⇌ H3O + (aq) + PO₄3- (aq)        Ka3 = 2.14 × 10-13

به دلیل اینکه محلول های اسید فسفریک به طور کلی غیر سمی هستند اغلب به عنوان عوامل بافر یا برای ساخت محلول های بافر استفاده می شود، جایی که pH مورد نظر به نسبت فسفات ها در مخلوط ها بستگی دارد.

اسید فسفریک در داروسازی

اسید فسفریک به طور گسترده ای به عنوان یک عامل اسیدی در انواع فرمولاسیون های دارویی استفاده می شود. هنگامی که با نمک فسفاته مانند فسفات سدیم، مونوبازیک یا دی بازیک ترکیب می شود در محصولات دارویی به عنوان بخشی از یک سیستم بافر استفاده می شود.

در دندانپزشکی و ارتودنسی از اسید فسفریک به عنوان محلول اچینگ برای پاک کردن وجرم گیری سطح دندان هایی که در آن پروتز یا مواد پرکردنی قرار می گیرد به کار برده می شود. همچنین یکی از مواد تشکیل دهنده داروهایی است که برای جلوگیری از تهوع به کار برده می شوند که البته حاوی مقادیر بالایی از قند نیز هستند بنابراین افراد دیابتی نباید بدون مشورت پزشک از آن استفاده کنند. این اسید همچنین در سفید کننده های دندان، دهان شویه ها و خمیردندان ها برای از بین بردن هر گونه پلاکی که روی دندان باشد نیز استفاده می شود.

تاثیر اسید فسفریک بر کلسیم استخوان و سلامت کلیه

اسید فسفریک گرید غذایی که در بسیاری از نوشابه‌های گازدار استفاده می‌ شود، در مطالعات اپیدمیولوژیک با کاهش تراکم استخوان مرتبط است. به عنوان مثال، یک مطالعه با استفاده از تصویر برداری اشعه ایکس به جای پرسشنامه در مورد شکستگی، نشان می دهد که نوشیدن نوشابه های حاوی اسید فسفریک منجر به کمتر شدن تراکم استخوان می شود.

سایر کاربردهای اسید فسفریک

زودن زنگ

اسید فسفریک می تواند به صورت مستقیم روی آهن زنگ زده، ابزار فولادی یا سطوح برای تبدیل (زنگ) به یک ترکیب فسفات محلول در آب استفاده شود. معمولاً به صورت مایع سبز رنگ و مناسب برای ایجاد (حمام اسیدی) در دسترس است، اما عموماً به عنوان جزئی به صورت ژل استفاده می شود که معمولاً ژله دریایی (naval jelly) نامیده می شود.

به عنوان یک ژل ضخیم، می تواند بر روی سطوح شیبدار، عمودی یا حتی سطوح خیلی بلند نیز استفاده شود. باید در هنگام استفاده  مراقب سوختگی پوست و به خصوص چشم باشید، البته هنگامی که به اندازه کافی رقیق شود، حتی می تواند برای گیاهان مغذی باشد زیرا حاوی مواد مغذی ضروری فسفر و آهن است. گاهی اوقات با نام های دیگری مانند «زنگ زدا» یا «کشنده زنگ» نیز به فروش می رسد. با این حال، نباید مستقیماً به آب های سطحی مانند نهرها یا زهکشی ها وارد شود.

استفاده در مواد غذایی فرآوری شده

اسید فسفریک گرید غذایی برای اسیدی کردن غذاها و اغلب به عنوان یک ماده نگهدارنده در غذاهای فرآوری شده مختلف استفاده می شود، اما در مورد اثرات آن بر سلامتی اختلاف نظرهای مختلفی وجود دارد. این اسید طعم تند ایجاد می کند و به عنوان یک ماده شیمیایی به صورت انبوه تولید می شود که به نسبت سایر افزودنی های غذایی ارزان تر و در مقادیر زیاد در دسترس است.

واکنش پذیری اسید فسفریک

این ترکیب به شدت با بازهای قوی (مانند هیدروکسید سدیم) واکنش نشان می دهد. افزایش خطر آتش سوزی و انفجار در تماس با، عوامل اکسید کننده قوی (مانند اسید پرکلریک) وجود دارد. در تماس با فلزات (مانند آلومینیوم) مواد شیمیایی قابل اشتعال ایجاد می کند.